Vrijheid

Foto: flickr, by Laura Mary

In de Volkskrant staat dit weekend een interessant interview met Harvard-filosoof Michael Sandel. Het gaat over de ideologie van de vrije markt. De markt zou aantrekkelijk zijn omdat er een idee van vrijheid aan verbonden is. De markt oordeelt niet, maar laat ons zelf kiezen wat we willen. Volgens Sandel gaat daarmee een morele dimensie van het leven verloren. Dat is waarschijnlijk zo, maar ook de eerste stelling, dat de markt met vrijheid verbonden is, is volgens mij dubieus.

  Ik zag eens een mooie documentaire over een Duitse vrouw en haar dochter. De vrouw was in de oude DDR opgegroeid, achter het ijzeren gordijn. Haar tienerdochter was in westerse vrijheid opgegroeid. De vrouw liet haar dochter zien hoe het leven achter het gordijn was. Ze raakte ontroerd toen ze een pak wasmiddel zag: dat middel gebruikte alle families, zodat iedereen hetzelfde rook, net zoals iedereen in dezelfde auto reed en dezelfde gordijnen voor het raam had hangen.

De dochter gruwde hiervan, ze bleef maar door mekkeren over 'vrijheid': ik wil mijn eigen wasmiddel kiezen, riep ze, 'mijn eigen kleren, mijn eigen auto en mijn eigen gordijnen.' De dochter dacht dat ze in veel grotere vrijheid was opgegroeid dan haar moeder, dat ze meer een eigen 'identiteit'  kon ontwikkelen.
  Maar de tv liet iets anders zien: de moeder maakte een volstrekt autonome indruk, terwijl de dochter een soort hyperactieve MTV-kloon was. Ze droeg de kleren die alle meisjes van die leeftijd dragen, en sloeg teksten uit die alle meisjes van die leeftijd uitslaan.  De moeder leek zich achter de rust van het ijzeren gordijn tot een veel zelfstandiger individu ontwikkeld te hebben dan haar dochter die 24-uur per dag bekogeld wordt door MTV, Youtube en Nike, al haar gemekker over een eigen identiteit ten spijt.
  De markt zou weleens een veel grotere dwang op ons denken uit kunnen oefenen dan menig dictator dat kan.