Tijdloos

RGB Free, by micromoth

Hoewel ik niet de grootste fan ben van De Wereld Draait Door (die uitzending waarin aan de hand van Bob Dylans The times they are a-changin' Belgenmoppen in de ban worden gedaan, aangezien deze bijzonder kwetsend zijn, is wat mij betreft een cultureel dieptepunt van epische proporties) moet ik toegeven dat het DDWD Boekenpanel in ieder geval 1 ding goed gezien heeft: Vrouw of Vos van David Garnett is inderdaad een prachtige roman.

  Waar gaat Vrouw of Vos over? Wat mij betreft over verlies, en er is zelden zo elegant over verlies geschreven als door Garnett in deze korte roman.
  De plot: de vrouw van de pasgetrouwde Richard Tebrick verandert op een dag plotseling in een vosje, waarna het stel er hierna maar het beste van probeert te maken, wat steeds moeizamer gaat, tot aan het moment dat Richard op handen en voeten voor een vossenhol met de kindjes van zijn Silvia zit te spelen, uiteraard verwerkt door een andere man dan haar wettige echtgenoot.

  Wat is er knap aan Vrouw of Vos? Een van de knapste dingen is dat het zowel letterlijk als figuurlijk bijzonder geslaagd is. Het werkt als ontroerende anekdote: iedereen die ooit van een huisdier heeft gehouden, zal meeleven met de manier waarop Richard contact met zijn vosje probeert te maken en haar probeert te beschermen tegen jagers, honden en andere ellende.
  En het werkt als fabel over verlies: wat is verlies anders dan verandering? Zo bezien is de metamorfose de perfecte illustratie van verlies: alles verandert continu, je word er gek van, je bent nog niet opgestaan of de dag is alweer door de nacht verslonden, je jeugd is opgepeuzeld door de volwassenheid en je lieve vrouw is, toen je even niet keek, in een vos veranderd.

  Maar is ze wel echt in een vos veranderd? Of is ze altijd al een vos geweest, en zijn alleen jou de schellen van de ogen gevallen, nadat de dopamine-geïnduceerde verliefdheid na zo'n anderhalf jaar is uitgewerkt, waarna je eigenlijk pas goed ziet wie je tegenover je hebt?

  De allegorie in Vrouw of Vos verandert steeds van kleur: het ene moment doet de metamorfose denken aan verandering in je eigen beleving van de wereld, dan weer aan de wijze waarop andere mensen veranderen, tot aan het drama van dementie in de laatste levensfase toe: als Silvia op het einde geen idee meer heeft hoe ze een potje kaart moet spelen, of hoe de stereoscoop werkt, lijkt het wel of je naar een dementerende patiënt zit te kijken die haar eigen broek niet meer aan kan trekken, tot groot verdriet van de partner die moet accepteren dat zijn vrouw eigenlijk al verdwenen is: gemetamorfoseerd in een wezen dat hij eigenlijk niet meer kent.

 Als de menselijke conditie in de eerste plaats wordt getekend door verlies, door het besef dat alles continu verandert en wat je vandaag nog in je handen hebt, morgen voorgoed verdwenen kan zijn, dan heeft David Garnett met Vrouw of Vos inderdaad een 'tijdloos en universeel meesterwerk' geschreven.