Baltimore

RGB free, by ColinBrough

Eerst wordt je ontslagen bij de fabriek waar je toch al bijna niets verdiende. Aangezien er alleen maar minder werk komt, is je kans om ooit weer een baan te vinden nihil.
 Vervolgens wordt je door je vrouw op straat gegooid omdat ze meer inkomen heeft via de sociale dienst dan met een werkeloze partner op de bank.
  En terwijl je 's-avonds je slaapzak uitrolt op de stoep, zie je op een tv achter de winkelruit een politicus die je vertelt dat het echt eens tijd wordt om je als een man te gedragen en de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van je kinderen te nemen.

Defensief

RGBfree, by Lusi

Bij Zembla vertelde een moeder over haar dochtertje dat steeds gedeprogrammeerd moest worden aan het einde van de schoolweek.
  'In het weekend gedraagt ze zich als een meisje van negen', zei de moeder, 'maar als ze uit school komt heeft ze een defensief houdinkje waar ik niet van gediend ben.'
  Als ik op tv zie hoe klaslokalen er tegenwoordig uitzien, lopen de rillingen over mijn rug. Kinderen zijn de hele dag vooral met elkaar bezig, in 'werkgroepjes.'
 
  Vaak hoor je dat autoriteit onderdrukkend is. De afwezigheid van autoriteit kan echter nog veel onderdrukkender zijn. Een autoritaire leraar zorgt voor rust en orde, met andere woorden: vrijheid.
  Zonder autoriteiten en formaliteiten wordt het dagelijks leven één groot speelkwartier, waarin iedereen zonder enige remmingen of scrupules op je nek kan springen en je de hele dag alleen maar bezig bent je medemens van je af te slaan.
 De ironie is dat je in reactie daarop inderdaad een defensief en gesloten houdinkje ontwikkelt, terwijl je onder het milde schrikbewind van een strenge meester waarschijnlijk in alle vrijheid met een open blik de wereld in had kunnen turen.

Griezelen

Vorig jaar brak ik mij enige tijd het hoofd over het massale rouwproces rond de neergeschoten MH-17. Ik zag een man zijn dikke Audi de berm in slingeren en met de buik vooruit vol verwachting naar het viaduct benen alsof het happy hour in de stripclub was en ik was van één ding honderd procent overtuigd: deze man werd niet gedreven door rouw of empathie. Deze man beende naar dat viaduct omdat er iets voor hem te halen viel.

  Ik worstelde een beetje met het onder woorden brengen van wat er dan precies te halen viel, maar onlangs ging me een lichtje op.
  Ik las in het boekje 'Buiten zinnen -waanzin in romans en films', een boekje waarin ook een essay van mezelf is opgenomen  (deze hele post is dan ook als een ingewikkelde vorm van sluikreclame te beschouwen -  laten we vooral niet vergeten om de wantrouwer zelf te wantrouwen) een stuk van emeritus hoogleraar psychiatrie Frank Koerselman.
  Koerselman schrijft over Sigmund Freud en diens lustprincipe als 'fundamenteel biologisch ordeningsprincipe'.
  Die Sigmund Freud, die gaat nog eens heel groot worden, dacht ik instemmend toen ik dit las. Ook mij lijkt het evident dat mensen voor het overgrote deel door lust worden gedreven. Maar hoewel die kerel weliswaar naar dat viaduct banjerde zoals een ezel achter een sappige wortel aanrent, helemaal achterlijk zal hij toch ook niet zijn. Hij weet dat er daar geen gebraden biefstukje op hem staat te wachten, en ook geen koel glas bier of een naakte Pamela Anderson.

Onderdeel van mijn onbegrip is dat ik zelf totaal geen lust ervaar, niet bij het inhaken bij het MH-17 verhaal en niet bij het turen naar die rouwwagens, ik word er alleen maar somber van. Niet verdrietig, ik kende niemand in dat vliegtuig en geloof niet dat ik over zoiets echt verdrietig ben, maar het hele gebeuren deprimeert me gewoon, het levert me geen enkele lust op.
  Het is echter niet uit te sluiten dat ik hierin de afwijkende ben: Freud stelt dat onlust ook lustvol kan zijn. Volgens Koerselman heeft dit te maken met controle:

Een situatie die men onder controle heeft is in het algemeen lustvol, terwijl situaties zonder controle als onlustvol worden ervaren [...] De lustbeleving bij opwinding of spanning neemt namelijk toe bij afnemende controle om dan plotseling over te gaan in onlust, als de controle wordt verloren. Dat is goed herkenbaar in het dagelijks leven. De uitdaging van het skiën van een zwarte piste is lustvol tot op het moment dat men de situatie niet meer beheerst en de thrill plotseling omslaat in angst.

Tot ik iets beters bedacht heb, ga ik voor de hypothese dat de man op de slippers het viaduct opzocht om precies dezelfde reden als dat hij een paar maanden geleden van de zwarte piste afdook: de lust van het nog net veilige griezelen.
  Hij had ook in dat vliegtuig kunnen zitten, hij had ook onder dat viaduct door gereden kunnen worden, in plaats van er veilig bovenop te staan. Het viaduct trok aan hem zoals een een spookhuis aan een tienjarige trekt: het is lustvol, juist omdat het spannend is zonder echt eng te worden.
  Met deze Freudiaanse theorie kun je ook de aantrekkingskracht van 'Toen ik je zag', het rampenboek van Isa Hoes, verklaren. Ook dat boek verbaasde me zeer. Waarom lezen al die vrouwen massaal over de ellende van een andere vrouw? Ik heb even gedacht dat Isa Hoes een soort Zlatan Ibrahimović voor vrouwen is: een heldin. Maar nu ga ik toch voor de griezelhypothese.
   'Toen ik je zag' is een griezelboek voor vrouwen die een beetje aan het gevaar willen ruiken, zonder dat ze zelf een man hoeven te hebben die de hele nacht twittert en zichzelf uiteindelijk aan de hanenbalken hangt. Dat de lezeressen van het boek vervolgens twitteren dat ze genoten hebben omdat Isa Hoes zo'n prachtige en krachtige vrouw is, kunnen we vergelijken met een man die twittert dat hij van de nieuwe Playboy heeft genoten vanwege de sterke interviews die het blad bevat.

  En als bonus is ook nog eens het het hele Fifty Shades of Gray-gebeuren met de griezel-hypothese te verklaren: veilig griezelen over een vrouw die veilig griezelt, en dat ook nog eens uit liefde!
  Ja, die Sigmund Freud, daar gaan we meer van horen.

Spraakverwarring

RGB Free, by Lusi

Twee meisjes zitten naast elkaar in een bushokje. Ze praten over jongens, muziek en school. Ondertussen tikken ze berichtjes op hun smartphones. Middenin de woordenstroom van de één, slaakt de ander een diepe zucht.

  'Wat hou ik toch ontzettend van taal', reflecteert ze. 'Ja', beaamt de ander. 'Taal is echt fantastisch. Ik ben ook echt dol op taal.'

  Aan de overkant van de straat slaat een jongetje driftig met een ijzeren pijp tegen het deksel van een vuilnisbak.
  Als een volwassene zegt dat hij ermee op moet houden, verklaart het jongetje met een diepe zucht dat hij nu eenmaal een ontzettende liefhebber is van muziek.

Behoefte

Foto: RGB Free, by julos

Gisteren zaten er bij Pauw een stuk of dertig werkeloze vijftigplussers ontzettend beteuterd voor zich uit te kijken. De reden van het beteuterd zijn was duidelijk: geen enkele werkgever had behoefte aan hun diensten. Vreemd genoeg leken ze hier nog steeds geen van allen echt met hun hoofd bij te kunnen. 

  Mij lijkt het dat deze mensen een gezegend leven hebben geleid: vijftig jaar lang hebben ze blijkbaar het waanidee gehad dat de wereld werkelijk op ze zat te wachten. Die ervaring pakt niemand ze meer af.

  De robots komen eraan, steeds meer werk wordt geautomatiseerd. De werkplaats wordt een veredelde sociale tijdsverpozing en mensen hebben nu eenmaal liever dartele twintigers om zich heen dan uitgebluste vijftigers.

   Er zijn steeds minder mensen die echt iets kunnen wat toegevoegde waarde heeft, dus wordt er meer en meer geselecteerd op de ik-mag-je-factor.

   Maar ook voor de veertigers, dertigers en twintigers zal de werk-illusie behoorlijk snel verdwijnen: er is niets wat jij kan doen dat een robot niet twintig keer zo efficiënt kan doen, zonder gezeur om een dertiende maand.

 
  Vroeger produceerde één boer wat vlees en eieren, dat kwam via transportbedrijven en winkels bij de klant terecht. Straks produceert één boer dankzij robotisering duizend keer zoveel vlees en eieren, dat zonder enige tussenkomst van mensen bij de klant terecht komt. Dat zijn dus honderden werknemers van transportbedrijven en winkels die geen baan meer hebben, maar wel in leven moeten worden gehouden.

  Het hele idee van werken voor je geld wordt ouderwets, niemand kan concurreren met een robot. Alleen een paar mensen die er echt bovenuit steken zijn nog nodig voor het creëren van welvaart, de rest kan thuis gaan zitten wachten tot het ge-automatiseerde systeem de maandelijkse toelage overmaakt.

  De toekomst: zeven miljard mensen die er maar niet bij kunnen dat de wereld geen behoefte aan hun unieke talenten heeft.