De lege schepper - over Joost Zwagerman, waterhoentjes en kunstklampen

Foto: Wikipedia

In die mooie documentaire over Joost Zwagerman zat een scène die wat mij betreft alles wel samenvatte.
  In een rokerig café eind jaren tachtig worstelt Zwagerman zich richting kunstenaar Peter Klashorst, die aan de bar stoïcijns bier zit te drinken.
  Zwagerman ziet eruit als een ambitieuze student Nederlands, als een volwassene tussen kinderen, als Mark Rutte op een brugklasfeest.
  Hierna komen we te weten dat Zwagerman zo graag een kunstenaar wilde zijn, want die 'leefden echt.' Maar hij durfde niet. Vandaar ook de titel van de documentaire: 'Voor alles bang geweest.'

  Angst zal er zeker mee te maken hebben, maar angst kan overwonnen worden. Als ik Joost Zwagerman door zo'n kroeg zie lopen, zie ik vooral het onthechte dier dat de mens is. Verdwaald in symbolen, boeken, letters, verdwaald in cultuur en volkomen onmachtig om nog, als een verzadigde kat, aan niets anders te denken dat het vreten voor je neus.
  Dat verklaart, paradoxaal, waarom Klashorst de betere kunstenaar was en Zwagerman met name een sterke essayist.
  Zwagerman was als de vader van K. Schippers in het gedicht 'Opening van het visseizoen':

Eindelijk buiten.

Water is water.
Riet is riet.
Een eend lijkt op een eend.

Maar nu begint mijn vader (62) weer.

Hij noemt waterhoentjes strijkbouten
en vindt dat de maan
ondergaat
als de
zon.

De mens als eeuwige betekenisgever, de mens als het onthechte dier dat nooit naast het water naar een waterhoentje kan kijken, terwijl het gewoon naast het water naar een waterhoentje zit te kijken. Het water moet weer kabbelen, het waterhoentje is een strijkbout en zo gaan we nog wel even door.

Het probleem is dat als je eenmaal in deze intellectualiserende valkuil bent getrapt, je nooit meer thuis kan zijn in een wereld die alleen maar uit riet en waterhoentjes bestaat. Je gaat kunstklampen: je hebt boeken nodig, letters, woorden, liedjes, films, gedichten en alles wat maar enigszins door mensen vorm is gegeven, omdat daar buiten niets meer bestaat.
  Daarbuiten dreigt het niets.
  En het niets is met veel: een hoop om bang voor te zijn. De titel van die documentaire (Voor alles bang geweest) komt dan ook uit een gedicht van Zwagerman zelf: 'Voor alles', een lange opsomming van zaken waar de verteller altijd bang voor is geweest. Het gedicht lijkt op een gedicht van Maria Barnas en op een gedicht van M.Vasalis:

  Angst

  Ik ben voor bijna alles bang geweest:
  voor 't donker, voor figuren op het kleed,
  voor stilte, voor de schorre kreet
  van de avondlijke venter, voor een feest [...]

Het is iets dat altijd een beetje aan Zwagerman kleefde en ook in de documentaire verwoord wordt: hij was vooral een kunstveelvraat, een sterk essayist en ongelooflijk belezen. Maar zijn eigen werk barstte niet van de originaliteit, het riekte naar epigonisme.
  Misschien is dat wel de ironie: iemand als Peter Klashorst zit als een kat naar zijn bier te staren en is daarom juist in staat originele kunst te maken. Eerst moet je de wereld zien zoals hij zich werkelijk aan je voordoet, ongefilterd door onderwijzers en literatuur, zodat je hem daarna, onder je eigen voorwaarden, in de vorm van kunst, weer uit kunt spugen.
  Bevind je je echter vanaf het moment dat je je eerste woordjes leert al in een wereld waarin waterhoentjes strijkbouten zijn, dan wordt het nooit meer wat met de echte kunst. Dan ben je gedoemd iemand te blijven die vooral 'heel goed uit kan leggen hoe anderen het hebben gedaan', in de woorden van Zwagermans vriend Bart Chabot. Of in de woorden van Harry Mulisch in 'Voer voor psychologen':

  Wie bestaat, maakt niets. De schrijver moet leeg zijn, niet bestaan, zoals de schepper van hemel en aarde.

Gruwelijk

RGB Free, by tacluda

Voor René van der Gijp en Johan Derksen, de mannen van Veronica Inside die in een rel over opmerkingen rond homoseksualiteit terecht zijn gekomen, is homofilie een bron van humor.
  Het humoristische aspect van homoseksualiteit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat seks tussen mannen nog steeds een beetje taboe is, zoals al wordt verklaard in Leviticus 18, vers 22:

  'Je mag niet het bed delen met een man zoals met een vrouw, dat is gruwelijk.'

 Ook Gijp en Derksen vinden homoseksualiteit nog steeds een beetje vies, en ze betonen zich daarmee keurige kleinburgers: seks heb je met je vrouw, en anders moet je je een beetje schamen.
  De boze Twittermoralisten volgen ondertussen een nieuwe editie van het heilige boek. In Wekker 19, vers 28 staat immers:

  'Je mag als witte heteroseksuele man geen negatieve mening over zwarte mensen, vrouwen of homoseksuelen verkondigen, dat is gruwelijk.'

  Het heeft er alle schijn van dat we anno 2018 weer op een heuse godsdienstoorlog afstevenen, waarbij de volgers van het Evangelie van Gijp bloederig slag zullen leveren met de aanhangers van het Evangelie volgens Wekker.

Psychologiseren

Bij Nieuwsuur verklaarde filosofe Marli Huijer dat beide kampen van de Zwarte-Pieten-strijd zich meer in elkaars standpunten moeten verdiepen.
  Huijer is voormalig denker des vaderlands, waarschijnlijk de reden dat haar bijdrage weinig vruchtbaar zal zijn.
  Wat we nodig hebben, is namelijk een psycholoog des vaderlands. Aangezien deze positie nog niet is ingevuld, zal ik hem zolang waarnemen.

  Het hele verhaal begint zo'n twintig jaar geleden op enkele basisscholen verspreid door het Hollandse landschap, waar zesjarige Quinsy's, Harriëtten en Sylvana's door hun schoolgenootjes worden gepest:  'Zwarte Piet', 'Roetneger', 'Ga je gezicht eens wassen', etc.
  Dit kweekt een aardig diep trauma dat zich zo'n twintig jaar later openbaart als een verbeten strijd tegen het 'racistische karakter' van Zwarte Piet, in wezen een strijd tegen hun voormalige pestkoppen.
  Door van hun persoonlijke ervaring een nationale schande te maken, krijgen ze onmiddellijk steun van de tweede partij in de strijd: de in Nederland zo'n vijf jaar geleden wakker geworden 'Social Justice Warriors.'
  De SJW is een uit Amerika overgewaaid fenomeen uit linkse hoek: moraalridders die op elke straathoek een verschrikkelijk fenomeen van racistische, seksistische, homofobe of anders discriminerende aard ontwaren, en hun leven in dienst stellen van het bestrijden van al dit onrecht.
  Voor de Nederlandse SJW is de Zwarte-Pieten-controverse een geschenk uit de progressieve hemel: eindelijk valt er in de Hollandse klei ook wat sociaal onrecht uit te roeien.

  De fanatieke lobby van de gekwetste kinderzielen en de progressieve moraalridders tegen de Vrolijke Kindervriend is echter een klap in het gezicht van de derde partij: de Gewone Nederlander. De Gewone Nederlander woont in de provincie en heeft sowieso al een bloedhekel aan alles wat uit Amsterdam komt. De Gewone Nederlander is het eerste lid uit zijn familie dat überhaupt ooit een Afrikaan in het echt heeft gezien. De Gewone Nederlander heeft nog nooit van white privilege gehoord, weet niet wat 'intersectioneel racisme' is, noemt transgenders nog gewoon travestieten en denkt bij genderneutrale toiletten dat hij in de zeik wordt genomen.
  De Gewone Nederlander wil gewoon Sinterklaas vieren, zoals hij dat al veertig jaar doet.

  De enige partij voor wie een oplossing van het Zwarte-Pieten-probleem werkelijk waarde zou kunnen hebben, is de eerste. Het is denkbaar dat het afschaffen van Zwarte Piet zekere pijn verlicht bij deze mensen. Het is toch een beetje alsof je tien jaar lang gepest bent met 'brillenjood', waarna je tijdens de rest van je leven elk jaar drie weken naar een lollige 'brillenjodenparade' moet kijken, vol met mensen die gek doen met een brilletje.

  Voor de andere twee partijen zal een oplossing echter slechts van korte duur zijn. Na het afschaffen van Zwarte Piet vinden de moraalridders wel weer een nieuw sociaal probleem wat onmiddellijk moet worden opgelost, en de Gewone Nederlander zal zich ook aan deze nieuwe kwestie weer helemaal kapot gaan ergeren.
  Dat een van deze drie partijen uit zichzelf de strijd zal staken, is vrij onwaarschijnlijk.
  Daarvoor is Zwarte Piet voor twee van de drie partijen teveel met name een symbolische strijd: de strijd van links tegen rechts, van progressiviteit tegen traditie, van randstad tegen provincie, van hoogopgeleid tegen laagopgeleid.
  De strijd om Zwarte Piet is verworden tot de strijd om de Hollandse ziel, hoe vervelend dat ook is voor de mensen die gewoon niet meer aan die pijnlijke pesterijen herinnerd willen worden.  

En de wind blaast door (channeling Hemingway)

Foto: Wikipedia

Nadat ik opgestaan was, at ik yoghurt met havermout. De yoghurt was koud. Ik vermengde de havermout met de yoghurt en met blauwe bessen. Terwijl ik zat te eten, begonnen de katten onraad te ruiken. Ik was veel te vroeg op, dit betekende dat ze een lange dag alleen zouden zijn. Ze keken afkeurend toen ik de deur afsloot. Toen ik op de fiets naar het station reed, was ik de katten alweer vergeten. Zij waren mij waarschijnlijk al vergeten op het moment dat ik de deur afsloot.

Ik moest aan de andere kant van het spoor zijn. Ik liep door de tunnel om aan de andere kant te komen, de grond was bezaaid met afval. In de stoptrein naar Eindhoven spraken jongetjes over een voetbalspelletje. De bedoeling van het spelletje was om spelers te kopen, die punten konden verdienen voor je fantasie-elftal.

  'Je moet Modric kopen', zei een van de jongetjes. 'Modric is een baas.'
  'Modric is te duur', zei een ander. 'Ik koop Coman, van Bayern.'
  'Coman is geblesseerd.'
  'Daarom is ie nu goedkoop, snap je. Straks scoort hij vet veel punten voor me.'

De jochies bleven bezig tot de laatste halte, toen ze uitstapten keken ze nog niet op van hun telefoontjes. De bus naar het congres werd bestuurd door een jongeman van Marokkaanse komaf. Toen we na een kwartier rijden in de file kwamen te staan, gooide hij de deuren open.

  'Wie uit wil stappen, mag er uit', zei hij. De bus was stampvol, zeker tien mensen verlieten de bus. Er zaten veel Indiërs in de bus, die geen Nederlands verstonden.

  'What's going on', vroeg een van de Indiërs.
  'You can get off the bus if you want', legde een andere passagier uit.
  'Where are we?' vroeg de Indiër.
  'We're almost on the highway.'

  De Indiërs overlegden even in hun eigen taal, en besloten toch maar in de bus te blijven zitten. Ik bedacht me dat het typisch Brabants was om die bus gewoon ergens open te gooien, tussen twee haltes in. Een Amsterdamse buschauffeur zou nooit de deuren open doen tussen twee haltes in. Die sterft nog liever van de honger dan dat ie z'n bus opengooit tussen twee haltes in.
  Ik had ook al gezien hoe de chauffeur twee keer had gewacht op iemand die uit de verte aan kwam rennen om de bus te halen. In Amsterdam was ie met piepende banden opgetrokken.

  'We zijn geen taxibedrijf', zegt zo'n chauffeur dan. 'Dan moet ie maar een taxi bellen.'

 Het congres was afwisselend interessant en saai, rustig en druk. Ik at twee broodjes met zalm, een broodje met rosbief en een klein kommetje yoghurt, met een piepklein lepeltje erin. Toen ik weer thuis was, begroette de ene kat me alsof ik drie weken weg was geweest, de andere keek me aan alsof ze er een beetje genoeg van had dat ik haar weer eens in haar welverdiende rust kwam storen.

Wat ik zeggen wou

RGB Free, by just4you

William Carlos Williams schreef het gedicht 'This is just to say':

I have eaten
the plums
that were in
the icebox

and which
you were probably
saving
for breakfast

Forgive me
they were delicious
so sweet
and so cold

Een vrij geestig gedicht: de verteller biedt zogenaamd zijn excuses aan voor het opeten van de pruimen die iemand anders bewaard had om lekker op te peuzelen bij het ontbijt, maar laat ook doorschemeren dat hij stiekem wel genoten heeft van zijn valse daad.

Het gedicht van Williams inspireerde Kenneth Koch tot het schrijven van vier variaties op dit thema, waaronder:

1.

I chopped down the house that you had been saving to live in next
     summer.
I am sorry, but it was morning, and I had nothing to do
and its wooden beams were so inviting.

De variaties van Koch inspireerden Lieke Marsman op haar beurt tot het schrijven van 'Variaties op Variations on a theme by William Carlos Williams door Kenneth Koch':


1

Ik had acht maanden een relatie met je, maar ik was al die tijd lesbisch.
Ik bleef in je buurt, want je beste vriendin was zo knap.
Sorry.

2

Ik heb iedereen die ik ken verteld dat je een slecht mens bent
en je fiets, die nog in mijn kelder stond, aan een junk gegeven. Ik
vertrouw erop dat je mijn daden zult erkennen als mislukkingen
die anders bedoeld waren.

3

Je lievelingsshirt, het shirt met de ibissen erop
waar je zoveel waarde aan hechtte, bracht ik naar het vuilnis vandaag.
Het deed me veel pijn, maar het lag in de weg,
wat niet waar is.

4

Toen we friet gingen eten heb ik mijn patatzak met de mayonaisekant
je gezicht in geduwd, daarna ben ik lachend het begijnhof uit gerend.
Ik voelde me uitstekend, maar voor jou was het anders,
en dat spijt me.

5

Ik liet mijn hond in je gezicht bijten en je bloedde als een rund.
Vergeef me. Je leek me zo lief en zo zacht die dag
en ik wilde alleen maar kijken of je dat echt was, zo lief
en zo zacht.

Het gedicht van Marsman inspireerde mij tot het schrijven van vijf antwoorden:

1

Lieve schat, dat je lesbisch was
zag ik al
toen je je hoofd door het keukenraam stak en naar mijn beste
vriendin gluurde, terwijl je dacht dat je je verbergen kon
achter een pakje hagelslag.

2

Mijn fiets heb ik teruggekregen van de junk
beneden, in ruil voor de tip
dat er zeventien gram onder je hoofdkussen ligt.

3

Vijf minuten heb ik gehuild om mijn shirt, waarbij aangetekend
dat ik dronken was.

4

Denk niet dat je weet hoe het was voor mij, dat
weet ik zelf niet eens.

5

Je hond beet me in mijn wang en ik voelde niets
dan liefde voor het beest. Hij weet hoe ik heet, hij weet wat ik wil en
het belangrijkste: hij zal nooit iets schrijven, hij leeft. 

Jeugdzonde (1)

Foto: Wikipedia

'Ik hield van chocolademelk. Ik hou nog steeds van chocolademelk. Ik vind het lekker. Drinkt u nooit chocolademelk? Soms dronk ik iets teveel chocolademelk. Soms dronk iemand anders teveel chocolademelk.'

'Ik was zeven. Ik speelde tikkertje. Elke dag speelde ik tikkertje met Pietje, Lamme Thijs en Irene. We waren gek op tikkertje. En daarna dronken we chocolademelk.'

'Ik ken geen zandbak in de hoek van de speelplaats. Ik ben nooit in die hoek geweest. Ik heb nog nooit in mijn leven aan vlechten getrokken.'

'Niemand herinnert zich dit. Lamme Thijs zou er bij zijn geweest. Irene zou er bij zijn geweest. Waarom herinneren ze zich niet dat we die dag in de zandbak gingen spelen?'

'Jullie hebben mij kapot gemaakt. Mijn katten en ik kunnen niet meer over straat. Ik heb dit uit moeten leggen aan mijn postbezorger. Waarom ik misschien geen lid kan worden van het adviserend comité voor de maandelijkse inkoop van de kringloopwinkel. Omdat Schele Henkie een lastercampagne is gestart. Waarom komt Schele Henkie nu met deze informatie naar buiten? Dit was twee maanden geleden al op Facebook gepost. Dat ik dertig jaar geleden aan de vlechten van een meisje had getrokken. Schele Henkie wil al jaren lid worden van het adviserend comité van de kringloopwinkel. Dat weet echt iedereen. Ik hou gewoon van chocolademelk.'

Jeugdzonde (2)

Het dagboek

RGB Free, by Lusi

van Brett Kavanaugh
was bijzonder overtuigend
met name de passage
op 23 Juli 1982:

'Bier gedronken
gezwommen en
Christine aangerand.'

Zulke punctuele rechters
kan dit land goed gebruiken.

Ursa Major

Je doet het internet dicht omdat ze anders
je gedichten stelen. Klapt de muziek naar beneden - luistert
je toekomst neemt de benen. Rent door het halletje naar de straat over de rode plavuizen waar

het leven gaat beginnen en je het licht
aan laat. Vroeger zaten we samen onder de sterren van ons dak. Ik herken nog steeds alleen de Grote Beer. De logica van die andere lichtjes

ontgaat mijn geest. Is het waar dat je de hemel lezen kan
als een levenskaart? Staan al je gedichten daar al klaar en
weten de sterren precies waar je in de toekomst bent geweest?
Is dat waarom je nu de benen neemt?

Onze film werd onderbroken voor de boodschappen
ik kocht een brood, kwam terug zette thee en wat bleek:
de bank was leeg. Was dat wat je bedoelde toen je zei
dat je je erg vermaakte, maar dat de plot je niet echt kon bekoren?

Sorry, ik weet gewoon echt niet in welke volgorde die lichtjes horen.
Maar ik weet wel dat ik met jou het halletje door wou gaan
weg van dit dak waar de hemel altijd schreeuwt. Kunnen we niet samen
je sterrenbeeld achterna?

Motief

RGB Free, by thoroe

Het motief van Stephen Paddock, de man die vorig jaar vanuit het raam van zijn hotelkamer in Las Vegas 58 mensen doodschoot, blijft 'een raadsel':

Uit het politie-onderzoek kwam Paddock naar voren als een "onopvallende man". Verder bleek dat hij in de twee jaar voor zijn daad 1,5 miljoen dollar had verloren en zou hij tekenen hebben vertoond van psychische problemen. Ondanks deze bevindingen is het niet duidelijk geworden waarom Paddock begon te schieten op de bezoekers van het country-festival.

 Wat had de politie verwacht? Een politiek pamflet met een glasheldere toekomstvisie over hoe de samenleving ingericht moet worden, en hoe dit dichterbij gaat komen door willekeurige country-fans neer te schieten?
  Je begint niet op een menigte in te schieten, omdat je daar sterke argumenten voor hebt. Hoogstens sleep je er wat slordig bij elkaar geraapte religieuze en politieke filosofietjes bij, om de onderliggende chaos van algemene frustraties, jeugdtrauma's, onbehagen en ongerichte agressie een schijn van legitimatie te verlenen.

  Misschien moet de Amerikaanse politie eens naar 'I don't like mondays' luisteren, geschreven nadat iemand om zich heen begon te schieten 'omdat ze niet van maandagen hield.'
  Daarmee vergeleken lijkt het verlies van 1,5 miljoen dollar me een motief waar je mee thuis kan komen.

Tijdloos

RGB Free, by micromoth

Hoewel ik niet de grootste fan ben van De Wereld Draait Door (die uitzending waarin aan de hand van Bob Dylans The times they are a-changin' Belgenmoppen in de ban worden gedaan, aangezien deze bijzonder kwetsend zijn, is wat mij betreft een cultureel dieptepunt van epische proporties) moet ik toegeven dat het DDWD Boekenpanel in ieder geval 1 ding goed gezien heeft: Vrouw of Vos van David Garnett is inderdaad een prachtige roman.

  Waar gaat Vrouw of Vos over? Wat mij betreft over verlies, en er is zelden zo elegant over verlies geschreven als door Garnett in deze korte roman.
  De plot: de vrouw van de pasgetrouwde Richard Tebrick verandert op een dag plotseling in een vosje, waarna het stel er hierna maar het beste van probeert te maken, wat steeds moeizamer gaat, tot aan het moment dat Richard op handen en voeten voor een vossenhol met de kindjes van zijn Silvia zit te spelen, uiteraard verwerkt door een andere man dan haar wettige echtgenoot.

  Wat is er knap aan Vrouw of Vos? Een van de knapste dingen is dat het zowel letterlijk als figuurlijk bijzonder geslaagd is. Het werkt als ontroerende anekdote: iedereen die ooit van een huisdier heeft gehouden, zal meeleven met de manier waarop Richard contact met zijn vosje probeert te maken en haar probeert te beschermen tegen jagers, honden en andere ellende.
  En het werkt als fabel over verlies: wat is verlies anders dan verandering? Zo bezien is de metamorfose de perfecte illustratie van verlies: alles verandert continu, je word er gek van, je bent nog niet opgestaan of de dag is alweer door de nacht verslonden, je jeugd is opgepeuzeld door de volwassenheid en je lieve vrouw is, toen je even niet keek, in een vos veranderd.

  Maar is ze wel echt in een vos veranderd? Of is ze altijd al een vos geweest, en zijn alleen jou de schellen van de ogen gevallen, nadat de dopamine-geïnduceerde verliefdheid na zo'n anderhalf jaar is uitgewerkt, waarna je eigenlijk pas goed ziet wie je tegenover je hebt?

  De allegorie in Vrouw of Vos verandert steeds van kleur: het ene moment doet de metamorfose denken aan verandering in je eigen beleving van de wereld, dan weer aan de wijze waarop andere mensen veranderen, tot aan het drama van dementie in de laatste levensfase toe: als Silvia op het einde geen idee meer heeft hoe ze een potje kaart moet spelen, of hoe de stereoscoop werkt, lijkt het wel of je naar een dementerende patiënt zit te kijken die haar eigen broek niet meer aan kan trekken, tot groot verdriet van de partner die moet accepteren dat zijn vrouw eigenlijk al verdwenen is: gemetamorfoseerd in een wezen dat hij eigenlijk niet meer kent.

 Als de menselijke conditie in de eerste plaats wordt getekend door verlies, door het besef dat alles continu verandert en wat je vandaag nog in je handen hebt, morgen voorgoed verdwenen kan zijn, dan heeft David Garnett met Vrouw of Vos inderdaad een 'tijdloos en universeel meesterwerk' geschreven.

Dogma

Minister Stef Blok verkondigt dat de multiculturele samenleving gedoemd is te mislukken, wat Eva Jinek vergelijkt met het 'laten ontploffen van een kernbom'.

  Wat alle ophef rond Blok vooral laat zien, is dat de Linkse Kerk nog springlevend is. Een aardige samenvatting van geloofsartikel 1 uit deze kerk ('de multiculturele samenleving leidt ons naar het paradijs'), werd onlangs op Twitter gegeven door de rector van de Universiteit Maastricht:

Momenteel in Indonesië aan het genieten van de enorm vriendelijke bevolking, de rijkheid van verschillende culturen en religies (op Java, Bali, Lombok) die naast en met elkaar leven... en probeer niet aan #blok te denken. pic.twitter.com/yK73Jn6P4P

— Rianne Letschert (@Rianneletschert) 21 juli 2018

 Honderd jaar geleden reisden we af naar Indonesië om te controleren of de mensjes zich daar wel netjes aan de christelijke levenswijze hielden. Nu reizen we af naar Indonesië om te controleren of alle verschillende culturen en religies daar wel netjes met elkaar samenleven en om ons te sterken in het idee dat het multiculturele paradijs net om de hoek op ons ligt te wachten.
  En we stoppen onze vingers in onze oren als een duiveltje als Stef Blok ons van het rechte pad af probeert te brengen. 

  Laten we eerlijk zijn: het multiculturele paradijs ligt niet om de hoek op ons te wachten en de enorm vriendelijke bevolking van Java is waarschijnlijk slim genoeg om uit de Linkse Bijbel te citeren, zodra Rianne Letschert met haar goedgevulde portemonnee het vliegtuig uitstapt.
  Zodra ze het beeld weer uit wandelt, slaat die aardige Javaan de dichtstbijzijnde Balinees op zijn bek, vuile Balinese praatjesmaker dat het is.

Ouwe lul

RGB Free, by mzacha

Soms kan het interessant zijn boeken te herlezen: het boek is hetzelfde gebleven, terwijl je eigen blik veranderd is. Zo herlas ik laatst De Oesters van Nam Kee van Kees van Beijnum. Een jaar of vijftien geleden las ik het voor het eerst.

  Destijds herkende ik het nog niet als een matige remake van Turks Fruit, aangezien ik Turks Fruit nog niet gelezen had. Wel is het aardig dat een belangrijke locatie uit het boek zich bevindt op Keizersgracht 347, een pand waar ik inmiddels honderden keren met mijn laptopkoffertje langs ben gelopen.
  Maar wat bij herlezing vooral opvalt, is dat ik de hoofdpersonages vijftien jaar later allemaal een beetje achterlijk vind.

  Zo is er een meisje dat zich bij een foute vriend op die Keizersgracht 347 installeert, met als motivatie: 'Dan hoef ik niet elke avond met mijn moeder tv te kijken.'
  En er is een veelbelovende voetballer die zijn carrière bij Ajax in rook op ziet gaan en dan vervolgens, oh hel, bij de PTT moet gaan werken, wat reden genoeg is om onmiddellijk in een zuipende junk te veranderen.

  Met je moeder tv kijken, bij de PTT werken: voor de adolescenten in De Oesters van Nam Kee is het vanzelfsprekend meer dan genoeg reden om het bijltje er maar meteen helemaal bij neer te gooien.
  Ik geloof dat ik hier vijftien jaar geleden moeiteloos in mee ging, terwijl ik nu denk: je kunt ook op je kamer gaan zitten, als je geen tv wil kijken met je moeder.
  En van werken bij de PTT is nog nooit iemand doodgegaan.

Training

Mijn twee katten blijken verontrustend efficiënte moordmachines te zijn. Maandenlang komen ze elke avond met een onthoofde muis, een spartelende nachtvlinder of een bek vol veertjes aanzetten. Ik besluit dat dit zo niet langer door kan gaan.

  'Jullie zijn een gesel voor de lokale fauna', mompel ik tegen mijn huisdieren. 'De biodiversiteit heeft ernstig onder jullie moordlust te lijden.'

  Wekenlang bestraf ik ze als ze met een dood beest aan komen zetten. Ik geef ze een standje, ruim het dode beest op en leg er een boek voor in de plaats.

  'Vanaf nu jagen jullie alleen nog op literatuur', verklaar ik. 'Iets anders komt dit huis niet meer in.'

  De eerste paar nachten komen ze nog steeds met dode beesten aanzetten, maar dan blijft de deur op slot. Na een week heeft de slimste van de twee het eindelijk door. 's Ochtends ligt er een boek op de mat: Stromboli, van Saskia Noort.

  'Mijn God', roep ik. 'Dit is nog erger dan een dode muis. Wat zijn jullie voor katten?'

  Beschaamd druipen ze af, maar een paar dagen later is het dan eindelijk zover. Glunderend zitten ze bovenop een boek op me te wachten. Als ik eraan kom stappen ze er elegant vanaf, zodat ik de titel kan lezen: De Heilige Rita, van Tommy Wieringa.
  Het is geen Harry Mulisch, maar een kattensnoepje hebben ze wel verdiend. 

Gebabbel

We think we're writing something to amuse, but we're actually saying something we desperately need to share [...] Why can't we just hide it and shut up? Why do we have to blab? Why do human beings need to confess? Maybe, if you don't have that secret confession, you don't have a poem - don't even have a story.

- Ted Hughes


Een verhaal:

Elk jaar komen we bij elkaar om de Profcoach Cup uit te reiken. De Cup is voor de deelnemer aan onze voetbalpoule die gedurende het jaar in zijn fantasie-elftal de beste spelers heeft opgesteld. Vorig jaar kwamen we bij elkaar in café De Vingerhoed aan de Utrechtse Oudegracht. Dit jaar komen we bij elkaar in een Utrechts revalidatiecentrum.
  Een van de vaste deelnemers van onze poule is gedurende het seizoen in een rolstoel beland.
  We kijken naar de Champions League finale in de gemeenschappelijke ruimte van het revalidatiecentrum, waar we bier mogen drinken. We zijn met ons vaste groepje, aangevuld met enkele patiënten die er bij komen zitten.   
  We leveren commentaar op de wedstrijd, over rolstoelen wordt niet veel gesproken. In de ruimte ernaast zitten twee mensen met een migratie-achtergrond naar dezelfde wedstrijd te kijken, ook in het revalidatiecentrum valt nog wel wat te integreren.

  'We leren hier om niet in onze broek te schijten', verklaart een van de rolstoelbezitters. 'Dat is nog een hele opgave.'

  Af en toe komt er een zuster voorbij om in de gaten te houden dat we de boel niet afbreken. Ze lijkt het wel gezellig te vinden en hoeft geen enkele keer in te grijpen: we zijn netjes opgevoede Profcoach Cup-deelnemers.


Een gedicht:

Die omhaal van Gareth Bale bekeek ik
dus in een rolstoelcentrum waar jonge mannen leren
hoe ze bier moeten pakken zonder op te staan.

Dat het een moeizaam seizoen zou worden hing eigenlijk al in de lucht
sinds Nouri als een vis op het droge
op dat grasveld naar de hemel lag te happen.

Maar dat een jongen waar ik vorig seizoen
nog klinkers mee liet kletteren aan de Oudegracht,
me nu zittend, vastgeklonken, zou ontvangen: nee.

Meer dan die omhaal van Bale, werd het leven samengevat
door de keeper die in de finale
de bal praktisch zijn eigen doel ingooide.

Je denkt dat je weet waar je mee bezig bent
en om de hoek van de straat
staat het universum je keihard uit te lachen.

Afgeschreven

RGB Free, by AL71

De roman Onderwereld van Don DeLillo verscheen in 1997. In de roman zit een oude Amerikaan in een kelder vol honkbal memorabilia ergens in de jaren tachtig tegenover een jongere honkbalfan een bijzondere theorie over de Koude Oorlog te verkondigen:

'De Koude Oorlog is je vriend. Die heb je nodig wil je de baas blijven.'
 - De baas waarvan?
'Begrijp je dat niet? Begrijp je niet dat die hele oorlog erop gericht is jouw oppermachtige positie in de wereld te handhaven? Je ziet wat ze in Engeland hebben. Veertigduizend vrouwen die een luchtmachtbasis hebben omringd om tegen de bommen en raketten te protesteren. Sommigen zijn mannen met jurken aan. Er zitten ook boeddhisten bij die op trommels slaan.'

Even verderop legt hij het nog een keer uit, waarbij DeLillo twintig jaar voor dato de #metoo beweging voorspelt:

'En wanneer de Koude Oorlog zijn deuren sluit, dan kun je straks niet meer naar een vrouw op straat kijken en er zo'n hoe-heet-dat-ook-alweer fantasietje op nahouden zoals je dat vandaag de dag gewend bent.'
 - Erotisch. Maar ik zie het verband niet.
'Je ziet het verband niet? Weet je niet dat elk privilege in je leven en iedere gedachte in je hoofd afhankelijk is van het vermogen van de twee grote mogendheden een flinke dreiging boven de planeet te laten hangen?'
 - Dat is een ongelooflijke uitspraak.
'En weet je niet dat zodra die dreiging begint te verflauwen?'
 - Nou?
'Jij een door de geschiedenis afgeschreven figuur bent.'

Een scherp inzicht: zodra de dreiging uit de lucht is, komen de protesterende vrouwen en de trommelende boeddhisten tevoorschijn om je van het wereldtoneel te duwen. De ene vorm van strijd wordt altijd ingeruild voor de andere, de vraag is vooral wie er bepaalt wat voor soort strijd er gevoerd wordt, en wie zich daar het prettigst bij voelt.

Silence of the mice

De nacht schenkt de kat een natuurlijk

RGB Free, by intuitedlife

camouflagepak. Zachtjes verdwijnt ze langs de trap
poezelige voetjes dienen de jacht.

Ze weet wat ze doet: de geruisloze wacht
bij het lage gras waar het onverwachts
in het maanverlichte struikgewas, afgelopen kan zijn:
muizenvader ziet de snorharen niet.

Vijf minuten later: gestommel in de keuken, het hoofdje
staart naar de vuilnisbak, waar het leven uit het lijfje viel
staat met rode letter geschreven wat ik 's nachts pas hoor
Hannibal Lecter betreedt grijnzend
mijn droomdecor:

'Are the mice still screaming, Michiel?'

Oog

Foto: Wikipedia

Ik ben jarenlang een vrij belabberde romanlezer geweest. Het is een versie van de remmende voorsprong: ik dacht dat ik op hetzelfde tempo door Reve en Hermans kon jagen als door Arendsoog en de Schippers van de Kameleon, met als gevolg dat driekwart van de inhoud van romans totaal aan me voorbijging.

  Dit werd pijnlijk duidelijk tijdens het mondeling eindexamen Nederlands.

  Een van de boeken die ik op mijn lijst had gezet was Verborgen Gebreken van Renate Dorrestein. Ik zat in een lokaal van gang 500 tegenover mijn leraar Nederlands te zweten, want van zeker de helft van de boeken op mijn lijst had ik geen flauw benul meer wat erin stond. De letters waren gedurende het schooljaar zeker ooit aan me voorbijgevlogen, maar ingedaald was het allemaal nauwelijks.
  Van deze slordige gewoonte genas ik pas toen ik filosofie ging studeren: filosofische teksten zijn zo ondoorgrondelijk, dat je elke zin drie keer moet lezen voordat je er een beetje chocola van kan maken.
  Ook als de studie Wijsbegeerte je niet het antwoord op het wereldraadsel schenkt, slaat het in ieder geval de slordige lezer uit je systeem.

  Maar daar had ik natuurlijk nog niets aan, tijdens dat mondeling eindexamen in een lokaal aan gang 500.

  'Wat vond je van dat boekje van Dorrestein', vroeg de leraar.
  'Ik vond het typisch Dorrestein', antwoordde ik.
  Ik zette een blik op die moest uitstralen dat de leraar wel begreep wat ik daarmee bedoelde: typisch Dorrestein, daar hoefden belezen mannen als wij verder geen woorden meer aan vuil te maken.

  'Hoe bedoel je?', vroeg de leraar.

  Koortsachtig zocht ik mijn geheugen af naar een flard uit dat boekje van Dorrestein.

  'Dat oog', riep ik. 'Dat oog dat dan op de grond valt en weg stuitert. Dat is echt zo ontzettend Dorrestein.'

  De leraar keek me argwanend aan, maar besloot het er verder bij te laten zitten. Misschien had hij het boekje van Dorrestein zelf niet eens gelezen. Ik verliet het lokaal met een zeven, en wat  bijzonder tegen me pleitte, was dat ik me nog steeds niet bewust was van wat een belabberde lezer ik was.
  Daar bleek grover geschut voor nodig te zijn.       

Koningsdag

RGB Free, by Gesinek

De Walking Dead zijn vandaag
in het oranje gekleed. Het gerucht doet
de ronde dat tweedehandskleding
bescherming tegen zombie-beten geeft.

Flarden pianomuziek omlijsten lorrig
gemompel van bierglazen om elf uur
vroeg. Lang leve Koning Pils
zo had hij het zelf graag gewild.

Dode dieren liggen te grillen
tussen Dostojevski en Bouwer Bob
zeven pianolessen zijn net genoeg
voor een euro van een dove man.

'Koop er maar wat lekkers van'
ook ervaren doven schreeuwen hard
een Dostojevski met een harde kaft
een facelift met een harde lach.

Michiel groet 's avonds het schaap

 (Vrij naar Paul van Ostaijen)


Dag schaapje in de wei
                         blij blij
Dag schaapje achter het hek
Het zwarte hek met de gaatjes

Wil je een blaadje schaapje blaadje
door het zwarte hek hek hek?

Dag oudjes achter het raam
                        zwaai zwaai
naar de oudjes achter het raam

aai aai
Dag lieve schaap
Dag.

Angst

RGB Free, by germangirl

Hoe zat het ook alweer met die erfzonde, waar Christus voor gestorven zou zijn? Adam mocht in het paradijs van alle bomen eten, behalve van de boom van de kennis van goed en kwaad:

Wanneer je daarvan eet, zul je onherroepelijk sterven

Wat hierbij meteen opvalt, is dat God Adam in soort catch-22 vangt: God geeft Adam een verbod, maar om aan de verbod tegemoet te komen, zal Adam eerst moeten weten hoe het precies zit met geboden en verboden.
  En dat weet hij dus nog niet, want hij heeft nog niet van de boom van de kennis van goed en kwaad gegeten.

  Een fraaie analyse van wat er precies gebeurde daar in het paradijs, wordt door Kierkegaard gegeven in zijn 'Het begrip Angst. Een eenvoudige psychologische meditatie, die heenwijst naar het dogmatische probleem van de erfzonde.'

   Om te beginnen is ook Kierkegaard de catch-22 niet ontgaan:

  'Wanneer dus in Genesis wordt verteld dat God zeide tot Adam: 'Alleen van de boom der kennis van goed en kwaad zult ge niet eten...' dan spreekt vanzelf, dat Adam dit woord eigenlijk niet begreep; want hoe zou hij het onderscheid tussen goed en kwaad begrijpen, daar dit onderscheid eerst na het eten voor hem bestond.'

  Kierkegaard schetst Adam als een dier, dat langzaam de geest krijgt. Geest hangt bij Kierkegaard samen met angst: geest is het besef bij het ontwakende dier dat er naast een lichamelijke dimensie, ook een psychische dimensie is.
  Het dier is alleen maar lichaam en daarom altijd onschuldig: het heeft geen kennis (van goed, kwaad, of wat dan ook.)
  Maar de mens ontwaakt, en dit ontwaken is een wakker worden in een peilloze leegte: het ontwakende dier weet dat er iets te weten valt, maar het heeft geen idee wat er allemaal te weten valt:

  Heel de werkelijkheid van het weten slaat neer in de angst als het griezelige niets van de onwetendheid

  Persoonlijk vind ik dit een behoorlijk sterke analyse van het begrip angst (wat iets anders is dan vrees).
  Maar hoe hoe zit het dan met Adam en zijn appel? Volgens Kierkegaard heeft angst altijd ook een aantrekkende kant:

  Wanneer men wil letten op de kinderen zal men deze angst nader aangeduid vinden als een zoeken naar het avontuur, het griezelige, het raadselachtige.

  Het niets van de onwetendheid boezemt angst in, maar trekt ons tegelijkertijd aan, dat hele domein van de psyche is niet alleen raadselachtig, het draagt ook de belofte van vrijheid in zich. En dat is precies wat er gebeurde toen God tot Adam 'sprak'. Van deze woorden begreep Adam niets, hij was als een dier waar je een dreigende toon tegen aanslaat:

  ...sterven, daarvan begrijpt Adam natuurlijk niets; niets belet echter - wanneer men aanneemt, dat dit tot hem gezegd is - dat hij de voorstelling van iets verschrikkelijks krijgt.

  De geestelijk ontwakende Adam, vol angst voor alles waar hij niets vanaf weet, heeft in ruil voor niets een 'raadselwoord' gekregen. Er is 'iets' wat hij niet mag doen. Maar als hij het niet mag doen, zou hij het dus ook wel kunnen doen: in Genesis zien we hoe een ontwakende aap zijn vrijheid, zijn angst en zijn schuld ontdekt. 

Beleid

RGB Free, by nazreth

Volgens de islamitische prediker Fawaz Jneid is de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb een 'afvallige moslim en een vijand van de ware islam'. Minister Fred Grapperhaus van Justitie geeft aan van deze 'extremistische uitlatingen' van Jneid te 'walgen'.

  Wat is er nu eigenlijk zo extremistisch aan de uitlatingen van Jneid? In ongeveer de helft van de moslimmeerderheidslanden is geloofsafval strafbaar: zo 'extreem' zijn die uitspraken van Jneid dus helemaal niet.
  Het enige wat Jneid doet, is gedachtegoed uitdragen dat in de islamitische wereld wijdverbreid beleid is.

Genoeg

Foto: Wikipedia

Op een verregend bankje aan het Binnenhof treffen we drs. Mallebrootje in een opvallend neergedrukte stemming aan.

  'Problemen', zucht het bekende Tweede-Kamerlid uit Elst, tevens bedenker van het poetslapje voor kattensnorharen, 'de nieuwe tijd vraagt het uiterste van me.'

  Het jonge ding uit de achterban, zelf inmiddels ook alweer een dagje ouder, slaat teder een arm om de politicus heen.

  'Hij heeft ruzie met Alexander Pechtold', verklaart het jonge ding. 'Vanwege die IQ-kwestie.' Er staat me vaag iets bij over deze controverse, maar het fijne ervan is me even ontschoten.

  'Ik heb alleen maar gezegd dat boeren vaak verstandiger zijn dan stadsmensen', licht de drs. toe. 'Neem nu Boer Biet. Het boerenverstand van zo'n man, daar kan een Pechtold gewoon niet aan tippen. Maar nu schijn ik ineens een racist te zijn.'

  Het Tweede-Kamerlid heft zijn handen ten hemel.

  'Hoe moet ik dit nu weer uitleggen aan mijn achterban?'

  Het jonge ding schuift nog wat dichter naar hem toen, zodat de drs. haar gedachteloos even in de dij knijpt, waarna ze als door een wesp gestoken overeind springt.

  'Handen thuis! Dit is Mien Toe, dit kan echt niet meer.'

  Terwijl het jonge ding verontwaardigd richting Jesse Klaver trippelt die zojuist onder een grote paraplu tevoorschijn is gekomen, zakken de schouders van drs. Mallebrootje nog wat verder omlaag.

  'Misschien is het ook wel genoeg geweest', zucht hij berustend. 'Ik ben oud en moe en heb mijn plicht voltooid.'

Poëzie

In de onwerkelijk lege woning, 's ochtends vroeg
stonden Gorters' Verzen, die ik toen maar opensloeg

RGB Free, by HISKS

om te zien of de dichter de pijn kon verzachten

Wat ik echter niet verwachtte
was dat het verleden op de eerste pagina
me meteen al op lag te wachten

Daar spraken opa's hanenpoten
van oma vastbesloten
om Gorters Verzen aan te schaffen

En haar echtgenoot tijdens Sinterklaas
met die verzen te verrassen, zodat een eeuwigheid
hierna (ik was nog niet eens geboren)

Het mooiste woord in de Verzen te horen
geschreven bleek door opa, meteen vooraan:

de notitie van oma's naam.

De buurvrouw - deel 7

RGB Free, by Jazza

Renovatie

'Ze gaan het plein verbouwen.'  De buurvrouw lachte.

 'Eindelijk zijn ze tot de conclusie gekomen dat er bij professor Heetman een schroefje los zat. Geen waanzinnige manoeuvres meer om naar te kijken.'

  We zaten op onze vaste plek aan het water, het was een van de laatste warme herfstdagen en het afgelopen kwartier hadden we in stilte de zon ons gezicht laten verwarmen.

  'Ik weet eigenlijk niet eens wat ik hier al die jaren zat te doen. Misschien nog steeds op Robert wachten. Maar het is voorbij. Ik heb het kamertje leeggehaald. En die nieuwe spuiten van jou bevallen ook uitstekend. Ik heb me in tijden niet zo goed gevoeld.'

  Er ging een steek door mijn buik.

  'Die nieuwe spuiten', zei ik. 'Misschien moet je daar toch maar mee stoppen. Ze schijnen nog in de experimentele fase te zitten.'

  Schoorvoetend vertelde ik hoe ik Elisabeth was tegengekomen en hoe ze me over had gehaald om de buurvrouw aan de floxotimine te krijgen. Wat ik niet had verwacht, was dat de buurvrouw het wel kon waarderen.

  'Doen jullie dat zo tegenwoordig', grinnikte ze. 'Robert schopte nog gewoon de ketting van zijn fiets om een meisje te versieren. Maar tegenwoordig moet je als man je buurvrouw drogeren om aan de vrouw te komen. Vreemde tijden leven we in.'

  Zo'n tien meter voor onze neus stonden al een tijdlang bouwvakkers aan een keet te knutselen. De dikste had ons al een paar keer opgenomen en kwam nu schommelend onze kant uit.

  'Lekker weertje', riep hij toen hij vlak voor ons stond, alsof de buurvrouw naast verlamd ook wel doof zou zijn.

  'Ik moet jullie vragen te vertrekken. Dit gebied wordt afgezet. We gaan aan de renovatie beginnen.'

  Terwijl we voor het stoplicht naar de Vughterstraat stonden te wachten, vroeg ik aan de buurvrouw waar ze nu ging zitten.

  'Ik denk dat ik verhuis naar de stadswal. Het maakt ook allemaal niks uit. Ik zit graag aan het water en al zit ik in Timboektoe, Robert is er toch wel bij. Hij zal nooit helemaal verdwijnen, maar ik kan hem wel langzaam een beetje loslaten. Jouw inval in mijn kamertje was een wake-up call. Ik zat helemaal vast. Maar we gaan allemaal naar de gallemiezen. De een wat eerder dan de ander, maar we liggen straks allemaal in onze kist. Rouwen is prima, maar op een gegeven moment is het geen rouwen meer, dan is het vluchten geworden. Ik wil Robert niet langer als een excuus gebruiken om niet verder te hoeven leven.'

  'Ik kom graag een keer langs met Elisabeth', zei ik. 'Dan kan ze nog wat uitleggen over die nieuwe medicatie.'

  De buurvrouw knikte terwijl het stoplicht op groen sprong en we voor de laatste keer het oude Heetmanplein overstaken.

  'Ik kijk ernaar uit', zei ze. 'Dan kan je meteen dat lampje even vervangen.'
 
  Einde

De buurvrouw - deel 6

RGB Free, by Jazza

Een fijn rechterpootje

Aan de muur tegenover de deur hing een grote foto van een knappe jongeman. Op de rechterwand de luchtopname van een verkeersplein, op de linkerwand een meisje in voetbaloutfit, haar rechterknie rustend op een voetbal.
 
  'Wat mooi', zei ik. 'Experimentele fotografie?'

  Ik liep verder het kamertje in, er was iets met dat meisje in die voetbalkleren. Iets in de manier waarop ze camera inkeek.
 
  'Zie je het niet', klonk het achter me. 'Zie je het echt niet?'

  Eerst viel de de deur met een plof achter me dicht, meteen daarna knipte er aan het plafond een kaal peertje aan.
 
  'Dat was ik', zei de buurvrouw. Ze rolde naar de foto van het meisje in voetbalkleren. 'En dat was Robert. We werden in onze flank geraakt door een vrachtwagen die naar Waalwijk moest. Robert had net drie weken zijn rijbewijs. Hij was op slag dood.'

  Ik wees naar het meisje met de voetbal.

  'Wanneer was dat?'

   'Meer dan twintig jaar geleden. We waren in de race voor het allereerste vrouwen WK. Voor het ongeluk had ik in vier wedstrijden vijf keer gescoord.'
 
  Ik liep wat dichter naar de foto waarop de buurvrouw met haar knie op de bal rustte. Ze lachte uitdagend de camera in, haar zwarte haar veel korter dan nu, het glansde rond haar gladde gezicht.
 
  'Ik had een fijn rechterpootje. Ik legde de ballen zo op de kop van onze spits. Soms speelde ik vanaf links, dan trok ik naar binnen om hem de kruising in te draaien.'
 
  Ze klopte op haar rechterdijbeen dat verstopt lag onder haar stoffige plaid.
 
  'Nu is mijn rechter pootje spastisch. De dokter jast er in om de maand een injectie in, om te voorkomen dat ik mezelf knietjes ga geven. Hier gingen we naar het gala', de buurvrouw rolde naar een kleine foto van twee kinderen die zich verkleed hadden als volwassen mensen.

  'Robert had een smoking gehuurd, license to kiss, zei hij steeds en dan zoende hij me op mijn mond, gewoon waar iedereen bij was. Dat interesseerde hem niets. Misschien vond ik dat nog wel het fijnst aan hem, dat de rest hem gewoon niet interesseerde.'
 
  In de tuin onder het balkon waren de katjes inmiddels verdwenen. Twee dikke duiven zagen hun kans schoon om broodrestjes tussen de rommel vandaan te pikken.
   
  'Weet je dat jij de eerste bent die dat stomme kamertje van me heeft gezien? Ik wil het al jaren een keer opruimen, maar het was er nooit van gekomen en op een gegeven moment begon ik me ervoor te schamen.'

  De buurvrouw keek me welwillend aan, het leek alsof er iets van haar afgevallen was. Het begon koud te worden op het balkonnetje, de zomer had zijn beste tijd  gehad.

  'Ik had al die spullen ooit in een doos zitten en toen bestelde ik een keer die luchtfoto van het Heetmanplein. Ik had het idee dat als ik maar precies reconstrueerde wat er mis was gegaan, het allemaal misschien wat minder erg zou worden. Dat het minder pijn zou doen als ik tot op de millimeter kon ontleden wat er was gebeurd. Maar je kan net zo goed tot op de millimeter in kaart brengen wat er gebeurt als iemand met een hamer op je duim slaat. Het is allemaal reuze interessant, maar het doet nog steeds verdomd veel pijn.'
 
  'Het spijt me', zei ik. 'Ik had kunnen bedenken dat er zoiets aan de hand moest zijn.'

   'Het is het dichtste dat ik bij hem in de buurt kan komen. Weet je dat ik niet eens op mijn gelukkigst was toen ik met hem langs de stadswal fietste en die ketting van zijn fiets viel. Dat ging allemaal veel te snel. Eigenlijk gaat hem om de stukjes daartussenin. Dat ik me met mijn vriendinnen voor de spiegel stond op te tutten. Dat buiten de zon scheen en het weekend was en we alle tijd van de wereld hadden. Dat gevoel dat alles ging beginnen, dat verwachtingsvolle dat je kan hebben als je achttien bent en net uit het ei bent gekropen. Maar je hebt wel iets groots nodig, om die tussenstukjes te laten schijnen. Robert was dat grote.'

  Ik knikte.

  'Je zei dat je last hebt van een spastisch been.' Ik viste het plastic tasje van Elisabeth onder mijn stoel vandaan en legde het op mijn schoot. 

  'Wist je dat daar een geweldig nieuw middel voor op de markt is?'

De buurvrouw - deel 5

RGB Free, by micromoth

Gewoon een beetje vermijden

Een week later zat ik met hernieuwde moed op het balkonnetje van de buurvrouw.

  'Ik wil je graag weer eens zien', had Elisabeth geappt.
  'Maar ik hunker ondertussen ook wel naar inside informatie over floxotimine.'

  De buurvrouw rommelde in haar keukentje met kopjes en schoteltjes, ik staarde de diepte in.  Onder het balkon lag een rommelige achtertuin waarin een stuk of zes rood-wit gevlekte katjes rondslopen, het was moeilijk hun precieze aantal te schatten, steeds verdwenen er een paar uit beeld en schoten er ergens anders weer een paar tevoorschijn, zodat je nooit zeker wist of je hetzelfde katje niet twee keer telde.
 
  'De kat van beneden is vorige maand bevallen', zei de buurvrouw, terwijl ze soepel het balkon oprolde. 'Ze lag onder die oude pingpongtafel te baren, tussen een hoop vieze lappen.'
 
  We staarden samen de diepte in. Een van de katjes donderde van een ladekastje naar beneden, hij schudde wat met zijn kopje en verdween weer tussen de rommel.
 
  'De moeder probeert ze te leren jagen. Maar ze willen alleen maar spelen.'
 
   Bij binnenkomst had ik gezien dat ze een stoel voor haar kamertje aan de straatkant had gezet, hetzelfde kamertje dat ze bij het voetbal kijken snel op slot had gegooid. Beneden begon een oranje zeil te fladderen in de wind. Twee katjes raakten verwikkeld in een gevecht met het ding, ze vielen het aan en donderden op hun rug toen de wind het zeil hun gezicht weer in blies. De buurvrouw lachte, liet toen haar kopje vallen.

  'Ik pak wel een nieuwe', zei ik. Ik raapte haar kopje op en liep de woonkamer in. Voor het kamertje met de stoel ervoor bleef ik even staan.

  'Wat verstop je eigenlijk in dat kamertje', riep ik richting het balkon. Ik bedoelde er niets mee, met mijn gedachten was ik bij de spuiten die ik op het balkon had laten liggen. Wat als de buurvrouw in het plastic tasje begon te rommelen?

  'Heb je soms een paar lijken in de kast?'

  Buiten bleef het stil. Ik liep terug naar het balkonnetje. De buurvrouw keek me lijkbleek aan.
 
  'Het lijkt wel een horrorfilm', probeerde ik er aan draai aan te geven. 'Dat achter die deur een paar doden liggen. En dat ik de volgende ben.'
 
   'Je mag wel even kijken hoor. Zo bijzonder is het niet.' De buurvrouw sprak ineens als een robot, mechanisch kwamen de zinnen uit haar mond.
  Ik realiseerde me dat ik al een paar tellen bevroren was, langzaam kwam ik weer in beweging en liep ik naar de deur met de stoel ervoor. Ineens voelde het idee van opgestapelde lijken zo gek nog niet.
  'Gewoon een beetje vermijden', had de man van de woningstichting een paar maanden geleden gezegd, 'dan heb je nergens last van.'
 
  'Durf je niet', klonk het achter me. Ik had het met niet verbeeld, haar stem was echt veranderd.
  
  Ik schoof de stoel opzij, stak mijn hand uit en rukte aan de klink.

De buurvrouw - deel 4

RGB Free, by tacluda

Heetmanplein

Het Heetmanplein was waarschijnlijk het meest onlogische verkeersplein van Nederland. Officieel het Wilhelminaplein genaamd, hoewel niemand het ooit zo noemt. Aangelegd in 1960 naar een plan van professor Heetman, fungeert het als Waterloo voor Bossche tieners die rij-examen doen.
   De buurvrouw zat op een verkeersplaatsje tussen het plein en de Dommel, net voor de schuine afdaling naar het water.

  'Cadeautje?'

  Ze wees op de plastic tas met het farmaceutische logo die ik verkrampt in mijn rechterhand hield. Elisabeth had me de afgelopen dagen duidelijk gemaakt dat ze me best weer eens wilde zien, maar dat het wel ontzettend zou helpen als ik de buurvrouw aan de floxotimine kon krijgen.
  Het voelde alsof ik erop uitgestuurd was om de buurvrouw te executeren en er in mijn plastic tasje geen medicatie, maar een doorgeladen revolver zat. Een grote vrachtwagen vanuit Vught slingerde ondertussen twijfelend tussen twee rijbanen heen en weer, om uiteindelijk half voor de linkerbaan te kiezen.
 
  'Ik hoop dat hij niet naar Waalwijk moet', grinnikte de buurvrouw. 'Anders kan hij mooi een stukje omrijden.'
 
   Elke keer dat ik haar zag leek ze van uiterlijk te verwisselen. Na de gretige spinnenoogjes in de donkere gang en de kwetsbare vissenogen voor de televisie leek ze nu grote, sombere hondenogen te hebben.

  'Ik ben hier twee keer voor mijn rijbewijs gezakt', zei ik, terwijl ik de zak op de grond zette en nerveus door mijn haar streek. 'Ik sorteerde verkeerd voor, maar ik bleef gewoon stug tegen het verkeer in rijden. De examinator zei dat hij voor zijn leven had gevreesd.'

  De buurvrouw glimlachte.
  
  'Ik had vroeger een vriendje' zei ze. 'Hij heette Robert, hij leek op de acteur die Superman speelde in die serie die toen op tv was. Eigenlijk was ik eerst verliefd geworden op Superman en toen stapte ik over op de jongen op school die het meeste op hem leek. Ik heb zo vaak met hem om dit plein heen gefietst. De eerste keer dat we zoenden stonden we daar aan de overkant.'
 
  Ze wees naar een wit hotel.

   'We waren achterop geraakt bij de rest. De hele avond hadden we gedanst in de Galaxy, die zat toen nog in de Karrenstraat. Hij droeg een zwarte spijkerbroek en een lichtblauwe blouse. We hadden wat gegeten in de Kees Kroket en ik was bang dat ik vreselijk uit m'n mond stonk. Ik wilde een vriendinnetje om kauwgom vragen, maar steeds verdween ze weer, zodat het er niet meer van kwam. We zwierden met z'n allen langs de stadswal terug naar Vught en bij het hotel raakte de ketting van z'n fiets los. Ik heb me altijd afgevraagd of dat een trucje was. Kunnen jongens dat zelf doen, tijdens het fietsen hun ketting losmaken?'

  Het leek niet werkelijk een vraag te zijn, ze staarde naar het verkeer en leek vooral tegen zichzelf te praten.
 
  'Wat een rot-EK', vervolgde ze. 'Die laatste wedstrijd tegen Portugal leek ook nergens op. Toen Van der Wiel op zijn gat viel, heb ik de tv uitgezet. En vertel me nu maar eens wat er in die tas zit.'

  'Mijn lunch', riep ik. Ik sprong overeind en zwaaide de zak wat in het rond. 'Deze plastic tas bevat heerlijke zelfgesmeerde boterhammetjes. En nu maak ik nog even een ommetje door de stad.'
 
  Als een verslagen man stak ik het Heetmanplein weer over richting Vughterstraat. 

De buurvrouw - deel 3

RGB Free, by mzacha

Nieuwste van de wetenschap

Twee dagen nadat ik met gevaar voor eigen leven bij mijn gehandicapte buurvrouw op visite was geweest, kon ik er alweer om lachen.

  'Ze was eigenlijk heel aardig', verzekerde ik het meisje tegenover me. 'Ik had me zorgen gemaakt om niets.'

  Het meisje tegenover me heette Elisabeth, ze had een paar maanden eerder met haar rolkoffer op het centraal station over mijn voeten gereden terwijl ik bij de HEMA stond te wachten op een broodje warme worst met mosterd. We hadden nummers uitgewisseld, zo nu en dan ge-appt, en toen ze vertelde dat ze voor haar werk weer in Den Bosch moest zijn, hadden we afgesproken wat te drinken in café de Boulevard.

   'Zo zie je maar', zei Elisabeth. 'Je kan mensen nooit op hun uiterlijk beoordelen. Weet je toevallig ook hoe gehandicapt ze precies is? En of ze last heeft van spasmen?'

  Elisabeth klokte geroutineerd de ene witte wijn na de andere achterover. Voor iemand die mensen niet op hun uiterlijk wenste te beoordelen, zat ze zelf behoorlijk strak in het mantelpak.

  'Geen idee', zei ik. 'Maar volgens mij is ze behoorlijk gehandicapt.'

  Elisabeth dook onder ons tafeltje haar rolkoffer in. Een halve minuut zag ik alleen maar haar geblondeerde kruin driftig heen en weer bewegen, toen kwam ze met een triomfantelijke blik weer boven. 

  'Floxotimine', riep ze. Het was zo'n moment in een café waarin een muzieknummer net is afgelopen en alle gesprekken toevallig juist stilgevallen zijn, zodat het halve café zijn hoofd onwillekeurig naar Elisabeth draaide die een blauwe doos in de lucht hield alsof ze de zegen over het café uit ging spreken.

  'Spuiten', vervolgde Elisabeth wat zachter, terwijl ze het doosje tussen de lege glazen plaatste.

  'Het nieuwste van de wetenschap. Mensen met een beschadigd ruggenmerg hebben vaak last van onwillekeurige spiertrekkingen. Vaak verergeren de spasmen met de jaren, waardoor de pijn, het ongemak en de problemen met bewegen en staan toenemen. Floxotimine is een gemodificeerd botuline toxine. Een kleine injectie in de aangedane spier verlicht onmiddellijk de symptomen.'

  Gedurende haar toespraak had ze haar ogen geen moment van de mijne losgemaakt, het leek alsof ze licht was gaan geven, de rest van het café verdween in een vage duisternis en ik herinnerde me ineens weer waarom ze bij de HEMA zoveel indruk op me had gemaakt.

  'Dat klinkt goed', mompelde ik. 'Maar ik kan zo'n spuit toch niet zomaar aan mijn buurvrouw geven? Moet een arts dat niet voorschrijven?'

  'Het is echt heel goed spul', verzekerde Elisabeth me. 'Ik ga hier al een jaar de ziekenhuizen mee af. Vanochtend heb ik nog vier dozen in het Jeroen Bosch Ziekenhuis weggezet. Iedereen is dolenthousiast. Je buurvrouw kan beginnen met een klein spuitje in de aangedane spier. Het zou me ontzettend helpen als ze floxotimine ging gebruiken. Een real-life casus zou onze marketingcampagne echt een boost geven.'

  Ze glimlachte naar me zoals ze de hele avond nog niet naar me geglimlacht had en stopte de doos met spuiten in een plastic zakje met het logo van een farmaceutisch bedrijf.

  'Ik geloof in je', zei ze, terwijl ze de zak over tafel naar me toe schoof. 

De buurvrouw - deel 2

RGB Free, by jazza

Huntelaar kun je om een boodschap sturen

'Van Persie speelt', was het eerste dat ze zei, waarna ze in haar gangetje met haar rolstoel een vloeiende halve cirkel maakte. Behoedzaam stapte ik achter haar aan de woning in. Ik sloot de deur achter me en even stonden we in volledige duisternis, toen opende ze de deur naar haar woonkamer en sloeg het zonlicht me weer tegemoet.
  Ik had me ingesteld op een soort Hobbit-woninkje, maar haar woonkamer zag er precies zo uit als de mijne, alleen dan in spiegelbeeld.
 
  'Interessant', zei ik. 'Precies zoals bij mij.'
 
  Ik liep naar haar kamertje aan de straatkant waarvan de deur op een kier stond, ik wilde hem alleen maar even openduwen om te kijken of ze inderdaad evenveel ruimte had als ik, maar ze schoof snel haar rolstoel tussen mij en de deur en vroeg wat ik wilde drinken.

  'Doe maar een biertje', zei ik.
  'Natuurlijk', zei ze. 'Pak zelf maar uit de koelkast.'
 
  Het enige opvallende in de kamer waren twee grote verticale palen met daaraan een horizontale lus bevestigd. Ze deden me denken aan oude tekenfilms over Batman, die suisde altijd langs zo'n paal zijn geheime ondergrondse grot in. Ik liep om een van de palen heen en bukte me om een biertje uit de koelkast te pakken, tegelijkertijd hoorde ik hoe ze de deur naar het straatkamertje in het slot gooide en een sleutel omdraaide.
 
  Ze rolde verrassend snel naar me toe, rommelde met bakjes terwijl ik terug liep en onderuit zakte in een roze fauteuil.
   Ze zette de kommetjes met chips op tafel en liet me zien waar de palen voor waren: aan de horizontale lus trok ze zichzelf omhoog, waarna ze zich half om de paal heen draaide zodat ze op een stoel neer kon ploffen.
  In het zachte zomerlicht zag ze er een stuk kwetsbaarder uit dan in de donkere gang. Nu ik me in haar woning bevond schaamde ik me al een beetje voor al die keren dat ik haar bewust uit de weg was gegaan.

  Het kwam door die kerel van de woningstichting, hield ik mezelf voor, anders was ik deze vrouw nooit zo bewust gaan vermijden. Wanneer je een verhaal uit tweede hand hoort ga je het zelf invullen met beelden en details die veel akeliger zijn dan de indrukken die je opdoet met je eigen ogen.
  Ik schatte haar op een jaar of veertig, maar het kon ook vijftig of dertig zijn. Ze had iets diffuus, alsof ze een beetje was uitgegumd.
  De donkere spinnenogen leken in het zonlicht meer op kwetsbare vissenogen, de ogen van een vermoeide goudvis die de hele dag rondjes draait in een verder verlaten bol.
  Ze zat weer zenuwachtig met haar handen te friemelen, haar ogen schoten van het tv-scherm naar mij en weer terug. Op het scherm rolden de opstellingen voorbij, de buurvrouw snoof geringschattend toen de naam van Van Persie viel.
  'Duitsers', mompelde ze. 'Het blijven toch Moffen. Ook daarom heb liever Huntelaar in de spits. Huntelaar maakt oorlog in de zestien meter.'

  'Zeker', beaamde ik. 'Die Huntelaar kun je om een boodschap sturen.'

   De wedstrijd ontaarde in een deceptie. Duitsland scoorde twee keer en pas helemaal aan het einde scoorde Nederland één keer tegen via Van Persie.
 
  De buurvrouw staarde al enige tijd naar het televisietoestel alsof er zojuist live beelden binnen waren gekomen van een nieuwe watersnoodramp en heel Zeeland deze keer verzopen was.
 
 'Hoe kan dat nou?', vroeg ze. 'Hoe kun je nou zulke goede voetballers bij elkaar hebben die samen zo slecht presteren?'
 
  Ze was na de eerste Duitse goal meteen driftig naar de keuken gerold, waar ze een fles whiskey uit haar gootsteenkastje had getoverd.

  'Die coach. Met zijn grijze haar. Die heeft toch geen overwicht. Wat een koekenbakker.
  'Ja', zei ik. 'Hij maakt geen sterke indruk.'
 
  Ze keek me aan met ogen die nog steeds niet leken te bevatten welke tragedie zich zojuist had afgespeeld. Moeizaam tilde ze zich aan haar paal omhoog. De rolstoel lag eigenlijk net iets te ver weg om er soepel in te glijden. Toch liet ze zich vallen, ze kwam half met haar achterwerk op de leuning terecht en frommelde zich in het zitvlak.
 
 'Ik zit vaak aan het water', zei ze, terwijl ze voor me uit rolde. Ze wees richting het einde van de straat.
  'Aan het Heetmanplein. Kom een keertje langs. Kunnen we verder praten over voetbal.'
 
  Met die woorden liet ze me op de donkere gang weer alleen, ze gooide de deur achter me dicht, de echo stuiterde nog steeds tussen de muren toen ik mijn eigen voordeur opende en het voelde alsof ik aan een vreselijk gevaar was ontsnapt.

De buurvrouw - deel 1

RGB Free, by ear_candy

Snoepjes en knabbeltjes

Ik was het verhaal over de buurvrouw eigenlijk alweer vergeten, toen ze op een zomerse middag uit een donkere nis in de gang ineens tevoorschijn schoot. Ze reed me klem tegen de muur en begon een vaag verhaal op te hangen over dingen die niet altijd mee zitten in het leven.

  'Je toekomstige buurvrouw is wel nog een dingetje', had de man van de woningstichting een paar weken eerder al tegen me gezegd.
 'Als ze echt lastig wordt, moet je ons maar even bellen. Maar een vrouw in een rolstoel', had de man er nog relativerend aan toegevoegd. 'Hoeveel kwaad kan die nou helemaal doen?'
 
  Een appartement aan de Vughterstraat kon ik sowieso niet laten schieten, zeker niet vanwege een vaag verhaal over een stalkende buurvrouw in een rolstoel. En nu stond ik klem, terwijl ze zenuwachtig met de bandjes van haar rolstoel heen en weer piepte over het smerige zeil van onze gedeelde gang.

  'Het licht boven mijn voordeur is kapot. Kan je me niet even helpen? Ik heb binnen wel ergens een nieuw lampje liggen.'
  
   'Ik heb een beetje last van mijn rug', zei ik. 'Ik heb laatst flink gevoetbald.'
 
  Ze sperde haar ogen wijd open, ronde witte knikkers met een zwart speldenknopje in het midden.

   'Gevoetbald? Heb je al plannen voor vanavond?'
 
   Ik snakte naar het koude sap dat in mijn tas warm hing te worden en trapte in de overduidelijke val.
 
  'Nee', zei ik vermoeid. 'Ik heb nog geen plannen voor vanavond.'
 
  'Zullen we dan samen de wedstrijd kijken? Kan je meteen mijn lampje vervangen. Ik wilde je al weken vragen om een keer langs te komen, maar ik zie je bijna nooit in het trappenhuis.'
 
  Ze friemelde met haar handen op een donkergroene plaid op haar knieën en bleef maar piepen met die ellendige rolstoelbandjes.

  'Zelf neem ik natuurlijk nooit de trap', verklaarde ze. 'Ze hebben speciaal voor mij een lift geïnstalleerd.'

  Dat laatste wist ik al, de man van de woningstichting had er een tirade van tien minuten aan gewijd. Mijn nieuwe buurvrouw had de woningstichting net zo lang geterroriseerd tot ze het kreng aan waren komen leggen.

  'Wat is er vanavond?', vroeg ik.

  'Nederlands Elftal', zei ze verontwaardigd. 'Dat is leuk om samen naar te kijken. Dan zet ik lekker wat snoepjes en knabbeltjes klaar.'
 
  Er bleek een EK gaande te zijn in Oekraïne, Nederland speelde zijn tweede poulewedstrijd, de eerste was verloren gegaan tegen Denemarken. Toevallig had ik een paar dagen geleden op een barbecue voor het eerst sinds jaren weer eens tegen een voetbal getrapt, ik was uitgegleden en was bijna met mijn nek in de sudderende worstjes gevallen.
 
  Natuurlijk kon ik gewoon wegblijven en doen alsof mijn neus bloedde. Maar wat als ze tien minuten later aanbelde? Moest ik dan als een kleuter onder de bank gaan liggen?
   's Avonds laat was het op onze gang uitgestorven. Nadat ik had aangebeld, bedacht ik me pas dat ik niets voor haar meegenomen had. Misschien was een flesje wijn voor mijn toekomstige stalkster op zijn plaats geweest?

Kever (2)

RGB Free, by Bodgie

Wat ging er om in René van der Gijps hoofd toen hij tijdens de tweede reclamepauze in de coulissen van Voetbal Inside een blonde pruik opzette?

  Als het zijn doel was om vrouwen belachelijk te maken, is hij een saaie misogyne pestkop.
  Als het zijn doel was om homo's dan wel transgenders belachelijk te maken, is hij een saaie homo/transgender-fobe pestkop.

  Als het zijn doel was om het progressief-linkse mediacircus rond Bo van Spilbeeck op de hak te nemen, die alomtegenwoordige deugpolitie die graag van de daken schreeuwt hoe tolerant ze wel niet is, die iedereen met een kleurtje of homofiele neigingen in de armen sluit als de nieuwe übermensch, die alleen nog genderneutrale persoonlijke voornaamwoorden wenst te gebruiken en als het nodig is persoonlijk langskomt om je toilet te denazificeren, dan is hij een lichtelijk vermakelijke satiricus.