Shakespeare

RGB Free, by joeldinning

Nadat A.F.Th van der Heijden in 1996 'het laatste deel' van de Tandeloze Tijd-cyclus publiceerde, begon hij aan zijn nieuwe mega-cyclus: Homo duplex. Deze serie ging in 2003 van start met de Movo tapes. Ondertussen lijkt die nieuwe serie een stille dood gestorven en zijn er alweer meerdere boeken verschenen die aanhaken op het Tandeloze Tijd-universum.

  

  Ik kan me herinneren dat Max Pam bij elk deel van Homo duplex Van der Heijden het goedbedoelde advies gaf om onmiddellijk met het project te stoppen, omdat het steeds onbegrijpelijker begon te worden. Ook Arnon Grunberg was er niet kapot van, die las een boekje van de cyclus en sprak over 'uitingen van een verwarde kabbalist.'

  Onderdeel van het probleem was onder meer het uitgangspunt. De cyclus draait rond de god Apollo die in mensengedaante eind twintigste eeuw over de aarde wandelt en iemand wil opvoeden tot het 'ontketenen en leiden van de Wereldstaking.'

  Dit is een wat abstract en ongeloofwaardig gegeven. In de Movo tapes zien we bijvoorbeeld hoe Apollo als pornofotograaf betrokken is bij de conceptie van een jongetje dat later in een eigentijd Oedipusverhaal moet figureren. Het leidt tot een heleboel vergezochte toestanden waarbij steeds op de achtergrond de vraag blijft spelen: hoe weet Apollo nou zo zeker dat al dit gedoe tot een 'Wereldstaking' gaat leiden?

 In Het schervengericht, waarvoor Van der Heijden in 2007 de AKO-literatuurprijs won, zien we een ander verhaal waar Apollo bij betrokken zou zijn geweest. Eind jaren zestig zou hij Charles Manson hebben aangezet tot zijn waanzinnige moordpartijen in Los Angeles, door hem een 'apocrief' Beatlesnummer toe te spelen. Dit is een variatie op wat er werkelijk gebeurd is, Manson scheen geobsedeerd te zijn door het nummer Helter Skelter van The White Album.

  Ook bij deze verhaallijn is het weer de vraag hoe die Wereldstaking er dan precies uit zou zien en waarom een Beatlesliedje dat allemaal teweeg zou kunnen brengen. Deze vragen op macroniveau beletten echter niet dat er op microniveau in alle Homo-duplex boeken gigantisch veel te genieten valt. Ook al slaat het uiteindelijk nergens op, door zijn fantastische stijl en verbeeldingskracht vlieg je toch door die boeken heen. Als Van der Heijden beschrijft hoe Charles Manson (in het boek 'Maddox') in de gevangenis het niet bestaande Beatlesnummer 'Hurly Burly' op een gitaar tokkelt, krijg je toch de neiging om het nummer op Youtube op te gaan zoeken:

De gitaarintro leek op die van 'Working Class Hero', maar had een lager tempo. Dacht Remo Lennons aarzelend slepende stem voor Maddox' gruizige geluid in de plaats, dan riep de zang reminiscenties op aan 'Strawberry Fields Forever' [...] 

Wanneer Apollo John Lennon een briefje schrijft om hem te verleiden een nummer met Shakespeare citaten op te nemen, besluit hij met:

'ps - Zelfs bij Bob Dylan is Shakespeare in the alley.'

Dit laatste is een verwijzing die vijfennegentig procent van de lezers waarschijnlijk helemaal niets zegt, maar als Dylan-liefhebber hoor je meteen de regel uit Stuck Inside of Mobile with the Memphis Blues Again:

Well, Shakespeare, he's in the alley

With his pointed shoes and his bells

Speaking to some French girl

Who says she knows me well

Het zijn dit soort dwarsverbandjes die veel Van der Heijden-romans iets eindeloos uitdijends en vormeloos geven en hem ook op kritiek komen te staan. Maar Van der Heijden verwijten dat hij wat moet schrappen en een strakkere plot moet bouwen, is net zoiets als een jazzmuzikant verwijten dat hij eens moet kappen met improviseren en gewoon coupletje-refreintje-coupletje moet spelen. 

Vooruitgang

RGB Free, by CDW0107

De fabrieken tussen de Dieze en het Bossche spoor hebben plaats gemaakt voor culturele hotspots. We drinken bier aan een houten tafel op de plek waar ooit de veevoederfabriek stond. We kijken uit over het water, waar geen schepen vol grondstoffen meer aan komen varen. Deze zijn vervangen door feestboten, eentje ligt aan de overkant afgemeerd, op dek vindt een striptease plaats.

  Vol ontzag kijken we naar een jongeman die en plein public zijn shirt uittrekt en een aanstaande bruid in zijn gespierde armen neemt. Dit is een man die werkelijk op het scherpst van de snede leeft. In deze tijden halfnaakt een onbekende vrouw in het openbaar optillen, daar is moed voor nodig. 
  

  De bruidegom hebben we al eerder over het voormalige industrieterrein zien dwalen. Hij heeft een roze smurfenmuts op en wordt geschaduwd door een vriend die geen centimeter van zijn zijde wijkt. De andere mannen van het groepje hobbelen een beetje halfslachtig achter dit dynamische duo aan.
  De vriend van de bruidegom heeft de striptease aan de overkant van het water ontdekt. Ze verschuilen zich achter het hekwerk langs de vaart, de bruidegom tuurt met zijn smurfenmuts op tussen de palen naar de bezigheden van zijn aanstaande vrouw. Die lijkt zich uitstekend te vermaken. De vriend van de bruidegom buigt zich naar hem toe en fluistert wat in zijn oor. 
  ‘Je kan het nog afzeggen,’ stel ik me zo voor dat hij zegt. ‘Dan kunnen we gewoon weer elke zaterdag samen gaan zuipen.’ 

  Zijn smurfenmuts is half afgezakt. Hij zit met zijn rug naar de striptease, staart de culturele hotspot in waar mannen met hoge ruggen moeilijk bier zitten te drinken. Misschien stond zijn opa hier ooit veevoer te mengen, zonder zich enige zorgen te hoeven maken over strippers op plezierboten. 

Toespraak

Wikimedia

Nadat gisteren tijdens Feyenoord-Ajax een aansteker tegen het hoofd van Davy Klaassen werd gegooid, stapte John de Wolf naar voren om het Feyenoord-publiek tot de orde te roepen. Hoewel De Wolf zijn best deed ('gebruik je verstand godverdomme'), vond ik het toch een beetje een gemiste kans. Als er één moment was om een volle Kuip vol doorgesnoven Tokkies optimaal te verwarren, dan was het nu wel.

 

  'Mensen,' had John de Wolf bijvoorbeeld kunnen zeggen, 'zijn jullie soms vergeten wat de grote filosoof Thomas Hobbes in De Cive heeft geschreven? "De mens is voor de mens een doortrapte wolf." Zoals jullie weten verwees Hobbes hiermee naar het Latijnse gezegde "Homo homini lupus", waar Seneca dwars tegenin ging met zijn "Homo res sacra homini, oftewel "De mens is iets heiligs voor de mens." 

  En zo is het ook, beste Feyenoordsupporters! Hebben wij ons duizenden jaren lang gecultiveerd, om te eindigen op een voetbalveld met een bloedende Davy Klaassen? Beseffen jullie dan niet dat voetbal de gesublimeerde bloeddorst is van onze wolvennatuur? Dat we op het voetbalveld onze agressiviteit en dwang tot dominantie omvormen tot pure kunst?

   Dat ik me vastbeet in Dennis Bergkamp zoals een wolf in zijn prooi, maar dat de scheidsrechter daarbij altijd de grens bepaalde? Dat de werkelijk sterke mens vooral ook sterk tegenover zijn eigen impulsen is, zoals Nietzsche zo eloquent heeft verwoord? Gebruik je verstand, mensen! Blader thuis Thomas Hobbes nog eens door, verfris je kennis van Seneca en kom zondag maar weer terug.'

  Zoals gezegd, een gemiste kans.